De Amerikaanse schrijver en Franciscaan Richard Rohr besteedde laatst aandacht aan de herkomst van het begrip Zondebok. Het verhaal inspireerde mij om het eens in de context van persoonlijk leiderschap te plaatsen.
Het is niet alleen zo dat we anderen graag snel de schuld geven voor wat ons overkomt. Op een dieper niveau ligt de kern misschien wel in het gevoel dat we willen vermijden dat confrontatie met onze eigen tekortkomingen met zich meebrengt.. Voor je persoonlijke ontwikkeling is het eigenaarschap aanvaarden van je fouten, en daarvan leren, feitelijk jouw eerste opdracht.
Het “Zondebok ritueel” in het Oude Testament beschrijft dat op de Dag van Verzoening de hoge priester Aäron wordt opgedragen om alle fouten en zonden van de mensen bij een onschuldige bok te leggen. De mensen werden uitgenodigd om de bok te slaan, waarna de bok de woestijn in werd geleid. Met deze symbolische daad konden ze zich bevrijden van de last van hun fouten, en hun feilbaarheid. Het lot van de zondenbok in de woestijn laat zich raden, maar veel goeds zal het niet zijn geweest. Maar ja, dat was hun zorg niet meer. Nog steeds zeggen we: “die is de bok”, en gaan dan over tot de orde van de dag.
Hoe vaak gebeurt het niet dat we de oorzaak van een probleem liever verleggen naar de wereld om ons heen, in plaats van bij onszelf te rade te gaan? We wijzen bijvoorbeeld heel gauw naar de politiek als er maatschappelijke dingen om ons heen gebeuren waar aandacht aan besteed moet worden. Maar ook heel dichtbij in ons persoonlijke leven, of in ons professionele leven als leider, ligt dit fenomeen op de loer. “Het voorstel kwam van haar”, “het is zijn schuld”, “zij zijn het probleem”… het is allemaal snel gezegd. We hanteren het zondebokmechanisme soms onbewust als reflex. Is het een eerste reflex, een impuls gedachte? OK, dat overkomt ons nou eenmaal, we zijn allemaal maar mensen. Maar heb je ook een tweede reflex paraat? Zeker als leider heb je deze 2e reflex nodig om wijs te kunnen reageren. Die tweede reflex moet je oefenen. Hierbij een paar tips en inzichten die je daarbij kunnen helpen:
- Accepteer imperfecties. Waarom hebben we moeite met de imperfecties van een ander en onszelf? Waar komt die illusie van de perfectie eigenlijk vandaan?
- Herdefinieer het woord “probleem” en zie het als “een gebeurtenis die je aandacht vraagt”. Het gewicht ervan wordt ineens een stuk lichter. Herkader wat je overkomt eens op deze manier. “A problem is not something to be solved, it’s a message to be listened to” is een mooie quote van Alan Seale
- Focus niet op schuld, maar op de informatie die de gebeurtenis oplevert. Wat vertelt de gebeurtenis je eigenlijk? Deze informatie geeft je aanwijzingen om het probleem op te lossen.
- Laat authentiek zelfvertrouwen zien: profileer niet jezelf, maar de ander als “de held”. Schrijf successen toe aan anderen als ze dat verdienen en reageer bij tegenlag onderzoekend in plaats van defensief.
Onderdeel van persoonlijke- en leiderschapsontwikkeling is de omkering van het zondenbok mechanisme. Zoek de imperfectie als les bij jezelf en help de ander beter worden in wat hij/zij doet.
De bok uit Leviticus 16 heeft niet veel meer aan dit advies, maar de collega’s aan wie jij leiding geeft, en jijzelf niet te vergeten, hopelijk wel.