Er verandert veel om ons heen: de ontwikkelingen in ons werk, in ons privé leven, in de kunst…. En steeds wordt je impliciet de vraag geteld, wat je er eigenlijk van vindt. Barcelona, bijvoorbeeld, wordt meer en meer beschouwd als het centrum van Street Art. Artiesten bewerken elke blinde muur en elke beschikbare stalen roldeur van etalages. Kunst of vervuiling? Wat is kunst? En wanneer is het dat? Al deze veranderingen en vragen doen een nieuw beroep op onze mentale en innerlijke lenigheid…. “Ik wil toch niet zo worden als mijn vader…..?!”
Je innerlijke lenigheid en lichtheid ontwikkelen is niet gemakkelijk, vooral als je al de nodige jaren op de teller hebt. De manier waarop je tot nu toe hebt gedacht en gewerkt, heeft je veel gebracht, namelijk helemaal tot waar je nu staat zelfs. Je vertrouwen is gebouwd op de manier waarop je tot nu toe problemen hebt benaderd. Je eerste reflex is dan ook om de complexe problemen waarmee je vandaag wordt geconfronteerd op te lossen door je “expert mind-set” te activeren en te vertrouwen op “best practises”. Niks innerlijke lenigheid en lichtheid: strakke discipline in het denken en uitvoeren is je 1e reflex. Voor vraagstukken van vandaag die complex zijn omdat er zoveel factoren een rol spelen en elkaar ook nog eens beïnvloeden werkt deze benadering niet en heb je een 2e reflex nodig. Deze 2e reflex moet je je eigen maken en dat vereist innerlijke lenigheid en lichtheid.
Hoe ontwikkel en train ik deze 2e reflex? Hoe benader je een vraagstuk waar geen simpel overzicht van “oorzaak en gevolg” is en waar de snelle “fix-it” houding niet werkt.? Daarover gaat deze blog.
Albert Einstein zei het al: “We can not solve our problems with the same level of thinking that created them”
Kenmerk van complexiteit is dat er geen rechte lijn bestaat tussen oorzaak en gevolg en dat de uitkomst niet voorspelbaar is. Om complexe problemen aan te pakken moeten we zelf ook wat complexer worden.
Er zijn een aantal bouwstenen die helpen je innerlijke lenigheid te ontwikkelen en je kennis laten maken met lichtheid bij het aanpakken van problemen te ontwikkelen:
1.Weersta drang voor actie en neem bewust een pauze. Schep tijd en ruimte voor reflectie, voor een goed oordeel en helderheid over wat je echt wilt. Pauzeer om sneller te gaan is de kortste samenvatting van deze tip. “Kleed me langzaam aan want ik heb haast”, zei de Spaanse koning Ferdinand VII ooit. ( https://paulhannema.nl/kleed-mij-langzaam-aan-want-haast/ )
2.Wees OK met “het niet weten”. Omarm het zelfs. Een houding van niet weten opent je geest voor nieuwe ideeën en nodigt anderen uit om een bijdrage te leveren. Het schept een voorwaarde voor co-creatie en voor ontdekking van originele onverwachte ideeën. De houding van “niet weten” om oplossingen te zoeken is veel effectiever dan de houding van de “leider als held die het weet” die in het verleden als leiderschapskenmerk gold. Je maakt leiderschap daarmee ook een stukje lichter. Luisteren, (mee)denken en co-creatie faciliteren vanuit de positie van niet weten wordt de nieuwe opdracht.
3.Herkader je probleem of je vraagstuk. Kijk eens vanuit een ander perspectief. Check wat de vraag is achter de vraag? Wat is er onder de oppervlakte dat blijkbaar je aandacht vraagt? Herkaderen ofwel, “reframing” maakt dat je oog krijgt voor het onderliggende vraagstuk en voor de kansen die bestaan. Herkaderen maakt ook dat je ineens een perspectief kan gaan zien. Alan Seale van The Centre for Transfomational Presence geeft een mooi voorbeeld van reframing: “What is a problem other than something that asks you to pay attention to.” De zwaarte van het fenomeen PROBLEEM dat op onze schouders rust, wordt op deze manier al lichter. Immers ergens aandacht aan geven is meer uitnodigend en motiverend dan moeten oplossen.
4.Bepaal je richting, niet zozeer je bestemming. In de complexe tijden waarin we leven met haar veranderlijkheid en onzekerheden is er geen rechtlijnig verband zichtbaar dat oorzaak en gevolg met elkaar verbindt. Er is geen voorspelbare (kortste) weg die van A naar B leidt. Gedraag je als een surfer: je weet dat je naar het strand toe wil, en je maakt gebruik van de golven en de wind die je onderweg tegenkomt. Bepaal en laat jezelf leiden door de richting waar je heen wil (je visie) en laat je verrassen waar je precies uitkomt. Het tijdperk van ‘Management by Objectives’, waarbij je het eindresultaat fixeert, is voorbij.
5.Zie jezelf als een actief testlaboratorium. De tijden dat we een trial & error manier van werken als inefficiënt aanmerkten en dus een bewijs van incompetentie, zijn voorbij. Integendeel, test je oplossingen vooral. Snelle, kleine, dus goedkope ‘errors’, helpen je om grote fouten te vermijden. Probeer veel (dan lukt ook veel) zei een van mijn vroegere bazen. Zorg wel dat het “Wiel van Demming” ( het wiel met de spaken Plan-Do-Check-Action, zie https://www.pdcacyclus.nl/william-edwards-deming/cirkel/) blijft draaien